Sosyal medyada daima olarak makus haberleri okumaya devam etmek için kullanılan ‘kötü haber bağımlılığı’ olgusunun bilhassa koronavirüs pandemisi devrinde öne çıktığını belirten uzmanlar, bu davranışın temelinde hayatta kalma düzeneğinin bir gereği olarak tehlikelerden evvelce haberdar olma gereksinimi olduğunun altını çiziyor. Kimilerinde ise bu durumun tersine haberden kaçınma davranışının ortaya çıktığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, her iki durumun da gerçek haber alma hakkının önünde birer pürüz olduğunu ve kesinlikle gayret etmek gerektiğini söyledi.Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Gül Esra Atalay, makus haber bağımlılığına ait değerlendirmede bulundu.“Kötü haber bağımlılığı” pandemi sürecinde öne çıktıKötü haber bağımlılığı kavramının, “sosyal medyada daima olarak berbat haberleri okumaya devam etmek” için kullanıldığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, bu kavramın bilhassa koronavirüs pandemisi periyodunda gündeme geldiğini söyledi. Makûs haber bağımlılığının aslında yeni bir olgu olmadığını söz eden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Gazetecilikte âlâ bilinen bir kelam vardır: ‘Kan varsa manşet olur.’ Bu kelam dehşet verici, berbat, tehlikeli bahisleri içeren haberlerin her vakit ilgi çektiğini anlatmak için kullanılır. Türkçe’de ‘Kötü haber bağımlılığı’ ya da ‘felaket kaydırması’ olarak kullanılmaya başlanan ‘doomscrolling’ kavramı da aslında birebir olguyla ilgilidir.” dedi.Sürekli berbat haber telaş ve korkuyu artırabilir…Özellikle telaş, endişe ve panik devirlerinde hayatta kalma sistemimizin bir gerekliliği olarak tehlikelerden evvelden haberdar olma gereksinimimizin arttığını vurgulayan Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla toplumsal medyayı da kelam konusu tasa, dehşet ya da paniğe neden olan mevzular hakkında edinebildiğimiz kadar fazla bilgi edinmek ve kendimizi hazırlamak için kullanıyoruz. Bu davranışın iki beklenen sonucu var: Berbat haberleri okuyarak kendimizin ve sevdiklerimizin âlâ ve inançta olmalarına sevinebilir, münasebetiyle bir karşılaştırma yaparak avantajlı durumumuzu görmekten haz duyabiliriz. Öte yandan daima makûs haberleri okuyarak telaşlarımızı, korkumuzu artırabiliriz.” diye konuştu.Olumsuz haberler ilgi çektiği için çok yer alıyorOlumsuz haberlerin haber kuruluşları açısından düşünüldüğünde ilgi çekmek maksadıyla kullanıldığını belirten Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Haber kuruluşları özünde kar elde etme güdüsüyle hareket eden yapılar oldukları için, okuyucuların daha fazla ilgisini çekebilecek, daha çok tık alacak haberleri mümkün olduğunca çok kullanmayı tercih ediyorlar. Rastgele bir haberi mümkün olduğunca sansasyonel, tasa verici, endişe yaratıcı formda vermek de okuyucuların ilgisini çekmek için kullanılıyor. Makûs haber bağımlılığı içerisindeki okuyucu, bu tıp haberleri bilhassa arayıp bulabilir ya da bu tıp haberlerle karşılaştığında okumayı bırakamayabilir.” dedi.Sosyal medyanın algoritmaları da tesirli oluyorBu fenomenin bilhassa günümüzde bu kadar yaygınlaşmasının en kıymetli sebebinin, toplumsal medya mecralarının dayandığı teknolojik alt yapıda aramak gerektiğini söyleyen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Kullanıcı tecrübesini uygunlaştırmak ve kullanıcıları daha uzun müddet platformlarda tutmak için toplumsal medya mecralarında yer alan algoritmalar, daima olarak ilgilendiğimiz, okuduğumuz içeriklerin benzerilerini karşımıza çıkartmak suretiyle, bizleri filtre balonlarına hapsetmektedir. Hasebiyle algoritmaların kimsenin görmezden gelemeyeceği olumsuz haberleri daha olumlu bir habere tercih edeceğini iddia etmek güç değil. Makus haber bağımlılığı algoritmaların bu tercihi hasebiyle da besleniyor ve bireyleri tesiri altına alıyor.” dedi. Haberden kaçma davranışı da ortaya çıkabiliyorSürekli olarak makûs haberlere maruz kalmanın George Gerbner’in söz ettiği üzere “acımasız dünya sendromu”na da yol açtığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, kimi şahıslarda de berbat haber bağımlılığının bilakis haberden kaçınma davranışının görülebildiğini söyledi. Doç. Dr. Gül Esra Atalay, şöyle devam etti: “Kötü haber bağımlılığı nedeniyle bireyler içinde yaşadıkları dünyayı olduğundan daha makus bir yer olarak algılayabilirler, tasa ve kaygıları artabilir. Ama elbette pandemi, terör, savaş ya da bunlar üzere kaygı verici olaylar karşısında bireylerin verdikleri tek reaksiyon makus haberlerin bağımlısı olmak değil. Bunun tam karşıtı de kelam konusu olabiliyor. ‘Haberden kaçınma davranışı’ olarak kavramsallaştırılan bir öbür reaksiyon daha kelam konusu. Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün 2022 yılı Dijital Haber Raporunda da görüldüğü üzere birçok farklı ülkedeki okurlar savaş ya da pandemi üzere olumsuz bahislere dair haberleri görmekten bilhassa kaçınıyor. Haber kuruluşlarına olan inancın azalmasıyla bu kaçınma davranışında artış görülüyor. Bu da endişe ve tasayla baş etmenin bir öteki yolu: Dünyada ya da etrafımızda olumsuz gelişmeler olduğunda adeta gözlerimizi kapatmak ve kabuğumuza çekilmek…”Her iki durumla da mücade etmek gerekiyorHem berbat haber bağımlılığının hem de haberden kaçınma davranışının içinde yaşadığımız dünyada neler olup bittiğini öğrenme, bilgi edinme ve hayatımızı bu bilgiler ışığında düzenlememize hizmet eden haberle sağlıklı bağ kurma biçimleri olmadığını vurgulayan Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla gerçek haber alma hakkımızın önünde birer mani teşkil ediyorlar. Bu nedenle bu durumlarla uğraş etmek gerekiyor.”uyarısında bulundu.Kötü haber bağımlılığında farkında olmak önemliBu çabayı verirken yapılması gerekenlere de değinen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Kötü habere bağımlı hale geldiğimizi, toplumsal medyada olumsuz haberleri okumaktan kendimizi alıkoyamadığımızı düşünüyorsak bunu fark etmek bile epeyce kıymetli. Bu durumun dertlerimizi artıracağını, bize yararının dokunmayacağını bilerek bu davranışa her yöneldiğimizde bu farkındalıkla hareket etmek bu bağımlılıktan kurtulmak için değerli bir birinci adım.” dedi.Gelişmeler haber kuruluşlarının web sitelerinden takip edilebilirDoç. Dr. Gül Esra Atalay, tekliflerini şöyle tamamladı: “Sosyal medyada haber tüketirken daima emsal bahisler hakkındaki paylaşımlara tıklamak yerine gündemle ilgili birden fazla mevzuya dair haberlere yönelmeye çalışmak, gerekirse dijital mecralardaki haber tüketimimizi toplumsal medya mecraları yerine haber kuruluşlarının web sitelerinden yapmak, böylelikle daha çeşitli mevzu başlıklarındaki habere ulaşmak da alabileceğimiz bir öbür tedbir. Şayet toplumsal medya mecralarındayken ekranımızı daima olarak makûs haberleri okumak için kaydırmaktan vazgeçemiyorsak taşınabilir cihazlarımızda toplumsal medya platformları için ekran müddetleri belirleyerek buralarda geçirdiğimiz süreyi kısıtlamak hasebiyle algortimaların da beslediği felaket haberleri zincirinden kopmak, dünyayı daha gerçekçi formda görmemize imkân verebilir.” Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
