İstanbul Araştırmaları Enstitüsü tarafından yayımlanan YILLIK: Annual of Istanbul Studies ikinci sayısıyla basılı ve dijital ortamda okurla buluştu. İstanbul’u farklı pencerelerden mercek altına alan akademik mecmuanın pandemi devrinde hazırlanan yeni sayısı, kent tarihine salgınlar ekseninde yaklaşan bir makaleyle başlıyor. Galata Kulesi’nin tartışma yaratan onarımı, Ayasofya’nın mescide dönüştürülmesi üzere şimdiki bahislere tarihî pencere açan araştırmalar ile, İstanbul’a Ahmet Hamdi Tanpınar ve Orhan Kemal’in gözünden bakan incelemeler, yayının dikkat çeken içerikleri ortasında yer alıyor.
Kentin geçmişini, bugününü ve geleceğini eleştirel yaklaşımlarla kayıt altına almak ve tartışmaya açmak üzere çok istikametli çalışmalara imza atan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, akademik mecmuası YILLIK: Annual of Istanbul Studies’in ikinci sayısını yayımladı. M. Baha Tanman, K. Mehmet Kentel, Buyruk Alışık, Brigitte Pitarakis ve Gülrû Tanman’dan oluşan Yayın Kurulu’nun editörlüğünde hazırlanan YILLIK, ‘Hakemli Makaleler’, ‘Cabinet’, ‘Meclis’, ‘İncelemeler ve İstanbul Kaynakçası’ olmak üzere dört kısımdan oluşuyor.
Pandemi günlerinde geçmişe ve bugüne bakış
Yayın Kurulu’nun kaleme aldığı sunuş yazısında, pandeminin Türkiye’deki merkezi haline gelen İstanbul’a ve bu yılki çalışmaya ait şu tespitlerde bulunuluyor: “Küresel salgınların yükselişinin arkasındaki en önemli neden insanların yaban hayata olan bitmek tükenmez müdahaleleriyken, İstanbul üzere metropollerde kentsel yeşil alanların yok oluşu ise bu salgınların olumsuz tesirini daha da körükleyen değerli bir etken olarak karşımıza çıkıyor. Birçoğumuzun meskenden çalıştığı bu periyotta, sanal yakınlığımızı korumak ismine geniş bant, kablosuz ve uydu sistemlerinin fizikî altyapıları aracılığıyla kurulan ağlara bağımlılığımız, şimdiye dek hiç olmadığı kadar arttı. İstanbul’da yaşamak, çalışmak, sevmek ve ölmek artık tüm bu ağların kesişim noktasında bir ortaya geliyor; tıpkı YILLIK’ın, birbirinden fizikî olarak uzakta çalışan muharrirlerin, editörlerin, redaktörlerin, dizgicilerin, asistanların ve matbaacıların katkılarıyla çıkarılan 2020 sayısında olduğu üzere.”
Tarihi ve aktüel tartışmalar mercek altında
Mecmuanın birinci kısmını oluşturan Hakemli Makaleler ortasında, İstanbul’a tıp ve salgınlar tarihi, mimarlık tarihi ve muhafaza, tarihyazımı ve bilim tarihi üzere farklı perspektiflerden bakan çalışmalar yer alıyor. Fezanur Karaağaçlıoğlu ve Akif Ercihan Yerlioğlu‘nun tıp tarihini ele alan incelemeleri, pandeminin İstanbul üzerindeki mümkün tesirlerine dair manalı bir bakış açısı sunuyor. Birinci makale 19. yüzyılda Galata-Pera’da yaşanan veba salgınına ait bir çalışmayı okuyucuyla buluştururken, ikinci makalede 18. yüzyıl Osmanlı tıp yazmalarındaki metin dışı ögeler mercek altına alınıyor.Yerlioğlu’nun makalesi birebir vakitte derginin Erken Meslek Makale Ödülü’nün de sahibi. YILLIK, İstanbul’daki mekânsal dönüşümü kayıt altına alırken tarihi bakış açılarından faydalanan çalışmaları da bir ortaya getiriyor. Hasan Sercan Sağlam‘ın kaleme aldığı makale, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın geçtiğimiz aylarda tartışmalı bir biçimde restore ettiği Galata Kulesi’ne yönelik aktüel bir kıymetlendirme sunuyor. Serra Akboy-İlk, Topkapı Kara Ahmet Paşa Külliyesi’nden hareketle erken cumhuriyet devri mimari telaffuzunu tartışmaya açarken; Gábor Fodor, İstanbul’daki birinci yabancı araştırma kurumlarından biri olan Konstantinopolis Macar Bilim Enstitüsü’nün tarihini inceliyor.
Suna ve İnan Kıraç Vakfı koleksiyonlarından bir yapıtın derinlemesine incelendiği Cabinet kısmında, Brigitte Pitarakis, Son Yargı ve İsa’nın İkinci Gelişi temalarını işleyen, 19. yüzyıldan kalma bir kâğıt ikona üzerinden Bizans ikonografisini mercek altına alıyor.
Tematik belgelerden oluşan Meclis kısmında, Pera Müzesi’nde düzenlenen Kenti Hayal Etmek: İstanbul Tahayyülleri sempozyumundan seçilmiş bildiriler ve Ayasofya’nın farklı deneyimlenme biçimlerini masaya yatıran yazılar yer alıyor. Olcay Akyıldız ve Zeynep Uysal‘ın editörlüğünde hazırlanan Kenti Hayal Etmek belgesinde İstanbul, edebi metinler ve şimdiki fotoğraflar ekseninde inceleniyor. Selim Sırrı Kuru “İki Kentin Şiiri: Gazelde İstanbul ve Galata İkilisi”, Hatice Aynur “Tatavlalı Mahremî’nin Şehnâme’sinde Suriçi İstanbul’u”, Handan İnci “Hangi İstanbul? Ahmet Hamdi Tanpınar ve Orhan Kemal’in Gözünden Kente Bakmak” yazıları ile, Murat Germen ise İstanbul’daki şiddetli dönüşümü ve mekânsal eşitsizlikleri gözler önüne seren fotoğraf denemesiyle belgeye katkıda bulunuyor. Meclis’in ikinci tematik belgesi, İstanbul’un tarihi mirası açısından geride bıraktığımız yılın tahminen de en değerli konusu olan, Ayasofya’nın mescide dönüştürülmesi tartışmalarına tarihi bir pencere açıyor. Brigitte Pitarakis, Arietta Papaconstantinou ve Koray Durak’ın yazılarının yer aldığı ve Pitarakis’in editörlüğünü üstlendiği bu kısım, Ayasofya’nın geçmişteki farklı deneyimlenme biçimlerini masaya yatırıyor. Bu yazılara, Marios Philippides‘in kentin geçmişindeki en değerli tarihlerden biri olan 29 Mayıs 1453’ün “tarihlendirilmesi” üzerine kaleme aldığı makale eşlik ediyor.
İncelemeler ve İstanbul Kaynakçası başlıklı son kısımda ise farklı mevzu, devir ve disiplinlerden yedi kitap ve üç stant eleştirisi ile, İstanbul hakkındaki yeni araştırmaları bir ortaya getiren İstanbul Kaynakçası 2020 yer alıyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
