Yaklaşık bir yıldır ülkemizi de derinden etkileyen koronavirüse yakalanma tasasıyla hastaneye gitmeye çekinilmesi, kolon kanserinde de erken teşhis talihini engelliyor. Ülkemizde hem erkeklerde hem de bayanlarda en çok mevte neden olan kanser cinsleri ortasında üçüncü sırada yer alan kolon kanseri, sıhhatsiz beslenme alışkanlıkları ve hareketsizliğin de tesiriyle süratle yaygınlaşırken, tarama programlarının tertipli yaptırılmaması da riski arttırıyor. Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Kısmı Lideri ve Acıbadem Altunizade Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün, Mart ayı Kolon Kanseri Farkındalık Ayı ve 3 Mart Dünya Kolon Kanseri Farkındalık Günükapsamında yaptığı açıklamada; kolon kanserinin kolonoskopi ile büyük ölçüde önlenebildiğini vurgularken, kolon kanseri hakkında gerçek bilinen kimi yanlışların, hastalığın teşhisini ve tedavisini geciktirdiğini söylüyor. Prof. Dr. Nurdan Tözün, kolon kanseri hakkında toplumda yanlışsız bilinen 6 yanlışı anlattı, kıymetli ihtarlar ve tekliflerde bulundu.
Ülkemizde hem bayanlarda hem de erkeklerde kanserden ölümlerde üçüncü sırada yer alan kolon kanseri, kurallara uyulduğunda önlenebilen ve kolonoskopi sayesinde erken teşhis konulduğunda tedavisi yüz güldürücü olan bir kanser tipi. Çünkü kanser yüzde 98 oranında polip yerinde gelişiyor ve kolonoskopi sayesinde poliplerin alınması kanseri önlüyor. Buna rağmen bilhassa de pandemi sürecinde koronavirüse yakalanma tasasıyla hastanelere gitmeye çekinilmesi ve kolonoskopinin ertelenmesi, kolon kanserine ileri evrede teşhis konulmasına yol açabiliyor! Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Kısmı Lideri ve Acıbadem Altunizade Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün, Avrupa’da her yıl 375 bin kişinin kolon kanseri tanısı aldığını ve 170 bin kişinin hastalıktan hayatını kaybettiğini belirterek “Kanser taraması programında yer alması gereken 50 yaş ve üstü sağlıklı bireyler ve kolon kanseri tedavisi görüp de denetim kolonoskopisi yaptıracak olanların kıymetli bir kısmı, Covid-19 bulaşma korkusu nedeniyle son bir yıldır hastaneye başvurmadılar. Bu da tecrübelerimize ve kimi yayınlara nazaran ileri evre kolon kanserine rastlama mümkünlüğünü artırdı. İtalya’da Bologna Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada kolon kanseri taramasının 4-6 ay ötelenmesi ileri evre kolon kanserini yüzde 3 oranında artırıyor; 12 ayı aşan bir gecikme ise bu oranı yüzde 7’ ye çıkarıyor. Halbuki pandeminin bizi ne vakit terk edeceği meçhul ve koronavirüse karşı çok uygun tedbirler alınarak tarama programları mutlaka aksatılmamalı.” diyor.
Kolon kanseri hakkında yanlışsız bilinen 6 yanlış!
Toplumda kolon kanserine yönelik kimi yanlış inanışlar bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Nurdan Tözün bu yanlış inanışların erken teşhis imkanını önlediğine ve hastalığın ileri evreye ulaşmasına neden olduğunu vurguluyor. Prof. Dr. Nurdan Tözün toplumdaki bu yanlış inanışları ve doğrularını şöyle anlattı;
Makattan kan gelmesi hemoroid hastalığına işaret eder, fazla önemsenmemeli: YANLIŞ!
DOĞRUSU: Hastaların birçok berbat bir hastalık çıkacak korkusu ile “Bende hemoroid var, kanama nedeni herhalde odur.” telaffuzuyla tabibe başvurmuyor, komşunun tavsiyesine uyup alternatif tıbba yöneliyor. Bazen de doktor bilhassa genç ve kronik kabızlığı olan hastalarda muayenede hemoroid ya da fissür (çatlak) varsa kanamayı bu duruma bağlıyor. Meğer makattan kan gelmesi bir kanserin ya da büyükçe bir polipin habercisi olabilir. Kesinlikle detaylı inceleme gerekiyor.
Bu hastalık genetik, benim ailemde kanser yok: YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kanserlerin yüzde 15’i genetik tabanda oluşur. Kişinin birinci derece yakınında kolon kanseri olması ya da ailevi kolon polipozisi bulunması kansere yakalanma riskini artırır. Fakat ailesinde hiç kanser olmayan şahıslarda de kalın bağırsak kanseri gelişebilir. Son yayınlarda ailesel olmayan kolon kanserlerinde de tümör dokusunda genetik tarama yapılması öneriliyor.
Uzun periyodik kabızlık daha sonra kansere yol açar: YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kronik kabızlık ya da hassas bağırsak sendromunun kolon kanserine yol açtığı konusunda bir bilgi yoktur. Lakin kolon kanseri ya da büyükçe bir polip bağırsak boşluğunu daraltacak kadar büyüdüğünde kabızlık, bağırsak tıkanması ya da makattan kanama görülebilir. Bağırsak alışkanlığı bu istikamette değişen şahısların kesinlikle bir gastroenteroloğa görünmesi gerekir.
Kolonoskopi çok sıkıntı ve sancılı bir süreç, ölümcül bile olabilir! YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kolonoskopi uzman ellerde riski epeyce düşük bir süreçtir. Kolonoskopi esnasında bağırsağın delinmesi ya da kanama 1000’de 1’den azdır. Kolonoskopi öncesi hasta eşlik eden hastalıklar açısından kıymetlendirilir, ilaçları ayarlanır. (Örneğin; kalp kapağı değiştirilmiş olanlarda antibiyotikler, kan sulandırıcı ilaçlar, anti-diyabetikler vs.), bilinen hastalıklarına ya da beden yapısına nazaran bağırsak paklığı yapılır, süreç derin sedasyon (uyku) altında yapıldığı için hasta ağrı duymaz ve süreçte özel durumlar dışında genel anestezi uygulanması gerekmez.
Hiçbir şikayetim yokken neden kolonoskopi yaptırayım ki! YANLIŞ!
DOĞRUSU: Bir insanın hayatı boyunca kolon kanserine yakalanma riski yüzde 6 üzere hiç de küçümsenmeyecek bir olasılıktır. Yani her 18 şahıstan 1’inde kolon kanseri gelişebilir. Kolon polipleri ve kolon kanserine obez şahıslar ve sigara içenlerde, sistemli alkol kullananlar, işlenmiş besin ile beslenenler, ailesinde kolon kanseri olanlar ve idman yapmayanlarda daha sık rastlandığı bilinmektedir. Halbuki kolonoskopi ile kolon kanserinden vefat riski yüzde 45 oranında azalmaktadır.
Kolon kanserini önleyen ilaçlar var! YANLIŞ!
DOĞRUSU: Bu mevzuda çok çalışılmış olmasına karşın net bir sonuç yok. Birtakım çalışmalarda non steroid antiinflamatuar ilaçlar, kalsiyum, magnezyum, folik asid, B6 ve B12 vitamini, D-vitamini, statinler ve aspirinin kanseri önleyici tesirinden bahsedilse de bu tesir geniş serilerde doğrulanmamış. Diğer hedefle aspirin kullananlarda tahminen marjinal bir uygunluk elde edilebilir deniliyor. Bu hususta alınacak çok aralık var. En uygunu sağlıklı ve liften güçlü beslenmek, antrenman yapmak, sigara ve alkolden uzak durmak ve kilo almamak.
Kolon kanserini önlemek mümkün; ama!
Kolon kanseri yüzde 98 oranında polip yerinde gelişiyor ve çapı 15 mm’nin üzerindeki poliplerde kanserleşme 15 mm’nin altındakilere oranla 1.5 misli fazla. Kolonoskopi ile poliplerin alınmasının kanseri önlediğini belirten Prof. Dr. Nurdan Tözün; günümüzde Avrupa ülkelerinin çabucak hepsinde çeşitli protokollere dayalı kolon kanseri tarama programları yürütüldüğünü, 2000-2016 yılları ortasında 16 Avrupa ülkesinde yapılan bir çalışmada bilhassa tarama programını erken başlatan ülkelerde kolorektal kanser sıklığının manalı bir biçimde azaldığının bildirildiğini söylüyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün kolon kanseri taramalarının nasıl yapıldığını şöyle anlatıyor: “Genelde birçok ülkede tarama sistemi olarak her yıl ya da iki yılda bir dışkıda kapalı kan bakılması kullanılıyor. Birtakım ülkeler daha hassas ancak daha maliyetli bir yol olan ve prekanseröz lezyon olan poliplerin alınmasına da imkan sağlayan kolonoskopiyi altın standart olarak kabul ediyor. Günümüz teknolojisi ile erken kolon kanserleri ve polipler yapay zekaya dayalı görüntüleme sistemleri ile daha âlâ tanınabiliyor. Her ne kadar kolonoskopi polipleri saptamada altın standart ise de sürecin muvaffakiyetini; kolonoskopiyi yapan kişinin tecrübesi ve süreçte kalite standartlarına uyulmuş olması belirliyor.”
Kimlere tarama yapılmalı?
Covid-19 pandemisinin uzun bir mühlet daha devam edebileceğini düşünerek hiçbir tarama programını ve denetimleri aksatmamak gerektini vurgulayan Prof. Dr. Nurdan Tözün, “Bunun için pandemi şartlarında gerekli tedbirlere (maske, uzaklık, temizlik) uymak ve Covid-19 aşısını olmak üzere önlemleri alarak; dışkıda bilinmeyen kan testi ya da tercihen kolonoskopi sürecini yaptırmak kolon kanserinden korunmada en aktif ve akılcı yol olarak gözüküyor. Pekala kimlere tarama yapılmalı?
- Genelde tarama yaşı, ortalama risk kümesinde olan bireyler için 50 yaş olarak kabul ediliyor. Tarama, hassas usulle her 2 yılda bir dışkıda kapalı kan bakılarak ve testi olumlu çıkanlara kolonoskopi uygulanarak yapılıyor. Bulgulara nazaran kolonoskopi 1-3-5 ya da herşey olağansa 10 yıl sonra tekrarlanıyor.Taramanın sonlandırma yaşı 75 olarak belirlendiyse de bu müddet bireye nazaran uzatılabiliyor.
- Son yıllarda erken yaş kalın bağırsak kanserinin artış göstermesi üzerine taramaya 45 hatta 40 yaşında başlanması öneriliyor.
- Birinci derece yakınında kolon kanseri olan ya da ailevi polipozis sendromlarından biri bulunan şahısların taranmasına daha erken yaşta başlamak gerekiyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
